Ghaliex ghandna Kaktus u Sukkulenti ohra daqshekk rari

minn René Zahra

Certi speci jikbru f'postijiet li difficli biex tasal ghalihom u jista' jaghti l-kaz li dawn l-inhawi jkunu inaccessibbli meta dawn ix-xtieli jkunu biz-zerriegha fuqhom. Hekk per ezempju certi speci tal-kaktus li jikbru fil-Brazil, jinstabu f'postijiet li biex tasal ghalihom ikollok bilfors tghaddi minn triqat li meta taghmel ix-xita jsiru xmajjar. Meta dawn jinxfu il-kaktus jkun digà waqqa' l-frott u n-nemel, jew l-ghasafar ikunu garrew iz-zerriegha kollha. Sintendi wiehed jista' jiehu bicca mix-xitla, izda hemm il-problema tal-piz ghaliex il-kaktus jizen hafna. Hemm ukoll il-fatt li certu kaktus ma jaghmilx frieghi jew offsets u wiehed ikollu jigbor ix-xitla kollha. Sintendi hemm ukoll il-ligijiet internazzjonali li jiprojbixxu l-esportazzjoni minn pajjizhom ta' xtieli jew partijiet minnhom. Minkejja dan kollu meta xi hadd jirnexxilu jakkwista mqar ftit zerriegha malajr ikunu jistghu jitkabbru u jitkattru hafna xtieli u dawn l-ispeci partikolari ma jibqghux rari.

Ezempju car ta' dan kollu il ghadni kif semmejt hija l-Pierrebraunia bahiensis. Din l-ispeci nstabet l-ewwel darba xi 15-il sena ilu. Ghalkemm fl-Ewropa kienu waslu xi ftit xtieli, dawn qatt m'ghamlu l-fjuri u ghalhekk din kienet speci rari. Tliet snin ilu dilettant Germaniz mar il-Brazil u rritorna fl-Ewropa bi ftit zerriegha ta' dan il-kaktus. Iz-zerriegha kienet tajba u minnha hafna nies irnexxielhom ikabbru numru ta' xtieli. Illum ix-xtieli li kibru minn din iz-zerriegha qeghdin jaghmlu l-fjuru u z-zerriegha wholl u ghalhekk speci li sa ftit ilu kienet rari hafna ssir komuni.

Pierrebraunia bahiensis

Iz-zerriegha ta' din l-ispeci damet hafna ma waslet ghand id-dilettanti, izda issa m'ghadiex daqshekk rari.

Fil-prezent hemm speci ohra f'dan l-istess genus li hija rari ferm; din hija l-Pierrebraunia brauniorum, izda jiena cert li meta fl-ahhar nakkwistaw iz-zerriegha taghha ssir komuni wkoll.

Hemm xtieli ohrajn li huma rari ghaliex jikbri bil-mod u ma jaghmlux frieghi jew offsets. Minhabba dan kollu l-propagazzjoni taghhom tkun difficli u dawk li jkabbru il-kaktus u s-sukkulenti l-ohra ghan-negozju ma tantx jintrigaw bihom. Ma' dawn nistghu nsemmu l-ispeci kollha tal-genera Ariocacpus, Aztekium, u Strombocactus. Minkejja dan kollu ghad-dilettant li ma jimpurtax kemm dawn l-ispeci jdumu jikbru meta propagati miz-zerriegha. Wiehed jista' jakkwista z-zerriegha taghhom facilment u m'huwa difficli xejn biex bi ftit attenzjoni jkollok hafna xtieli sbieh. Sintendi dawn jikbru bil-mod u trid tistenna xi bejn 6 u 8 snin biex ikollok speci maturi. L-eccezzjoni huwa l-Aztekium li s-seedlings ta' dan il-genus iridu jitlaqqmu ftit gimghat wara li jinbtu ghaliex jikbru bil-mod wisq u aktarx imutu minghajr ma jikbru sewwa.

Jezistu wkoll ceri speci li l-kultivazzjoni taghhom hija difficli specjalment f'dawk il-pajjizi li ghandhom klima kiesha. Dawn l-ispeci dejjem jibqghu rari u ftit li xejn narawhom fil-kollezzjonijiet jew fin-nurseries.

Xitla rari ferm u li hafna jahsbu li sahansitra m'ghadhiex tezisti hija l-Whitesloanea crassa. Din hija sukkulenti tal-familja ta' l-Asclepiadaceae li tikber selvagga fis-Somalja. Dan huwa pajjiz fejn hemm hafna nkwiet u gwerer. Fuq kollox ghal hafna snin kien hemm ukoll nixfa kbira u l-baqar, moghoz, naghag u gmula bdew jieklu kull xitla li jaraw. Minkejja dan kollu xi 15-il sena ilu xi botanici kienu marru f'dan il-pajjiz u wara hafna tfittxija rnexxielhom isibu xi ftit xtieli ta' din l-ispeci. Chuck Hunson, Amerikan li jispecjalizza fil-kultivazzjoni tas-sukkulenti rari zamm xi ftit xtieli u wahda minnhom ghamlet iz-zerriegha. Minn din iz-zerriegha kabbar numru ta' seedlings izda darba wahda x-xtieli kollha li kellu kienu attakkati minn fungus li qatilhom kollha. Minn dak iz-zmien sal-lum hadd ghadu ma rega mar is-Somalja biex jara jekk hemmx aktar minn din l-ispeci.

Ma' l-ispeci li semmejt fuq wiehed jista' jsemmi certi speci t'Euphorbia. Dawn l-ispeci jibqghu rari minhabba li ftit li xejn jaghmlu zerriegha u meta jaghmlu din tkun difficli biex tingabar. Raguni ohra hija li l-propagazzjoni bil-bicca minn dawn l-ispeci hija impossibbli minhabba li ma jaghmlux frieghi jew offsets. Minn dawn nistghu nsemmu l-Euphorbia turbiniformis u gymnocaliciodes.

Euphorbia turbiniformis

Din hija speci li ma tantx taghmel zerriegha u l-anqas ma taghmel frieghi jew offsets, minhabba kollu hija speci rari hafna.

L-ahhar kwalità ta' speci rari huma dawk li r-rarità taghhom tkun artificjali. Minn ftit taz-zmien 'l hawn l-awtoritajiet tal-Messiku infurzaw ligi li tinpedixxi l-esportazzjoni ta' xtieli u ta' zerriegha ta' xtieli li jikbru f'pajjizhom. Minhabba dan kollu speci godda li nstabu f'dawn l-ahhar snin kien illegali li wiehed johrog iz-zerriegha taghhom mill-Messiku. Minkejja dan kollu zerriegha ta' dawn l-ispeci harget xorta wahda u meta waslet ghand id-dilettanti dawn irnexxielhom jippropagaw eluf ta' xtieli minghajr ma jkollhom jiddependu fuq xtieli migbura mis-selvagg. Minkejja dan kollu ghal ftit zmien dawn ix-xtieli jkunu rari hafna u nbieghu ghal hafna flus.

Donated by the Cactus & Succulent Society visit Cactus and Succulent club website