Articles
Bonsai Club
Cactus Club
|
|
|
|
|
|
|
|
Gebel Haj mill-Afrika tan-Nofs in-Nharminn Rene' ZahraMinghajr l-ebda dubju fost is-sukkulenti l-ohra, igifieri dawk li m'humiex Kaktus, l-aktar facli li jitkabbru fil-klima taghna hemm ix-xtieli tal-familja ta' l- Aizoaceae. Certi botanici jippreferu li jpoggu dawn is-sukkulenti fil-familja separata li nafuha ahjar bl-isem ta' Mesembryanthemaceae, nghid ghalija jiena nippreferi dan ta' l-ahhar. Dawn huma xtieli sukkulenti hafna li jikbru fl-istat naturali taghhom principalment fl-Afrika tan-nofs in-nhar fejn hemm klima li ftit jew wisq tixbah lil taghna hawn Malta. Forsi tiskantaw xi ftit meta nghidilkom li hawn Malta ghandna zewg speci li jikbru slavag: l-Mesembryanthemum nodiflorum u l-Mesembryanthemum crystallinum li qieghed isir rari hafna, ghaliex fejn kien jikber bil-mod qieghed jinbena. Hemm umbaghad zewg speci ohra li bil-mod qeghdin jigu naturalizati f'Malta wkoll. Fil- familja tal-Mesembryanthemac hemm mad-disgha u sittin genus differenti, izda mhux kollha qishom gebel, ghaliex uhud minnhom ghandhom biss weraq imlahham. Hawn qieghed nikkoncentra fuq dawk l-ispeci li l-aktar li qishom gebel haj.L-aktar genus popolari mad-dilettanti, minhabba li fih insibu xtieli li huma l-aktar li qishom gebel huwa il-Lithops. Dan il- genus fih aktar minn hamsin speci differenti u li hafna minnhom ghandhom numru kbir ta' varjetajiet ukoll. Dan mhux biss, ghaliex f'kull speci u varjeta' hemm ukoll numru ta' forom differenti. Din id- differenza tista' tghid dejjem tkun fil-kulur u d-disinn ta' fuq tal-werqa hoxna taghhom. Fl-ambjent naturali taghhom dawn ix-xtieli jkunu mirduma fit-trab u r- ramel u propju din il-parti catta ta' fuq tal-weraq biss tkun esposta barra. F'zmien ta' nixfa x-xitla kollha tinheba taht l-art, izda dan qatt ma jsir fil-kultivazzjoni. Fil-bidu ta' hajjithom dawn ix-xtieli jkollhom zewg werqiet biss. Kull sena dawn iz-zewg werqiet jinxfu u propju minn gol-fdalijiet taghhom niexfa jitfaccaw zewg werqiet ohra xi ftit ikbar minn ta' qabilhom. Wara xi tlieta jew erba' snin dawn iz-zewg werqiet ikunu lahqu l-kobor massimu taghhom u allura jibda process iehor. Meta fil-perjodu tal-mistrieh iz- zewg werqiet jinxfu minn gol-fdalijiet taghhom jitfaccaw erba' werqiet minn flok it-tnejn ta' qabel, izda billi dawn ikunu xi ftit icken milli suppost, is-sena ta' wara jibqghu erba' u tkun xi sena jew tnejn wara li dawn jergghu jizdiedu bl- istess mod ta' qabel. B'hekk sena wara l- ohra z-zewg werqat originali jiffurmaw roqgha ckejkna ta' hafna weraq qisu caghaq.
Kollezzjoni ta' numru ta' speci differenti ta' lithops. Minkejja li maz-zmien jista' jkollok roqgha b'aktar minn 20 par ta' weraq ma naghtukomx parir li toforquhom, ghaliex hemm aktar pregju meta jkollok xitla li tifforma clump. Wiehed irid jghid ukoll li jkun hemm gherq principali wiehed biss u jekk taqta' xi par weraq dawn idumu hafna biex johorgu l-gheruq u jiehdu xi sena jew aktar biex bil-mod jiffurmaw l- gheruq. Min-naha l-ohra tkun hasra jekk tfarrak clump li min jaf kemm snin ikun ha biex ifforma sempliciment biex ikollok hafna xtieli l-istess. Bhal mesembryanthemum l-ohra, il- Lithops jistghu jitkattru facilment miz- zerriegha. Iz-zerriegha tal-Lithops takkwista facilment u barra minn hekk tinbet malajr. Min-naha l-ohra billi z- zerriegha hija ckejkna hafna dawn ix-xtieli jdumu hafna ma jikbru sewwa. Fl-ewwel sena taghhom iridu hafna attenzjoni. B'hafna ilma zejjed malajr jimirdu u jinfaqghu. Filwaqt li jekk idumu nixfin jieqfu mill-kobor qabel iz-zmien. Jahsbu li wasal zmien in-nixfa u ghalhekk jibdew inixxfu I- weraq biex ftit wara jipproducu zewg werqat ohra. Meta jigri dan, it-tieni sett ta' weraq li jizviluppa ma jkunx kbir daqs normali u b'hekk dawn ix-xtieli jdumu ma jikbru aktar milli suppost. F'certi kazi dawn ix-xtieli zghar jistghu flok jizviluppaw it-tieni sett ta' weraq imutu ghal kollox, ghaliex ma' jkunux f'pozizzjoni li jaghmlu l-isforz necessarju biex jikbru. Hafna dilettanti ta' dawn is-sukkulenti jghidu li meta inti f'diffikulta' ikun ahjar jekk tbixxhom bl-ilma biss milli taghti tisqija normali. lz-zerriegha tal-Lithops (kif ukoll ta' l-ispeci kollha ta' din il-familja) tista' tinzera' bhal dik tal-kaktus, izda jekk inti tuza l-metodu fejn il-qasrija li tkun zrajt fiha tkun ghalaqtha f'borza tal-plastik, allura wara ftit li jimbtu trid tiftah il-borza u wara tnehhiha ghal kollox. Forsi l-ahjar zmien li tizra' z-zerriegha ta' dawn is- sukkulenti huwa Ottubru, ghaliex fix-xitwa jikbru ahjar, izda jrid ikollok il-pacenzja u kuljum tisprejjahom bl-ilma, biex b'hekk jibqghu jikbru matul ix-xitwa kollha.
 Lithops lesliei cv. Albinica C36a Il-hamrija li ghandhom bzonn il-Lithops trid tkun poruza, izda ma jiddejqux mit-tip ta' hamrija li ghandna Malta. Huwa ghalhekk necessarju li ghall-Lithops tuza hamrija lokali mhallta bir-ramel, nofs b'nofs. Ghalkemm hemm hafna xtieli ta' din l- istess familja li jistghu joqoghdu barra fil- berah is-sena kollha, matul ix-xitwa, l- Lithops iridu l-kenn u n-nixfa. Minhabba dan kollu l-ahjar post ghalihom hija serra fejn jiehdu kwazi l-istess trattament li naghtu lill-kaktus. Huwa mportanti hafna li meta l-weraq taghhom jibda' jitkemmex u jinxef inzommuhom nixfin sakemm mill-fdalijiet tal-weraq originali jibdew jitfaccaw il-weraq il-gdid. Dan l- izvilupp ikun ifisser li sejjer jibda' stagun iehor tal-kobor u allura issa jibdew ikunu jridu l-ilma. Il-Lithops mhux l-uniku genus tal-familja tal-mesembryanthemun li x-xtieli tieghu qishom gebel haj. Genus iehor li wkoll fih hafna speci u li ghandu xtieli li jixbhu lil- Lithops huwa l-Conophytum. F'dan il- genus insibu li fil-bidu jkollna wkoll zewg werqat imma dawn ikunu kwazi haga wahda u jibqghu icken. Fil-Conophytum hemm aktar speci milli nsibu fil-Lithops u jridu wkoll anqas ilma. Huwa wkoll aktar difficli biex tkabbarhom miz-zerriegha. Mill-bqija' dak kollu li ghedna ghal- Lithops jista' iservi ghal dan il-genus ukoll.
 Genus differenti tal-genus FAUCARIA Genera ohra ta' l-istess familja li x-xtieli taghhom huma wkoll qishom gebel huma; l-Argyroderma, d-Dinteranthus, il- Fenestraria, l-Frithia, l-Imitaria, il-Lapidaria, l-Ophthalmophyllum, l-Aloinopsis, l- Gibbaeum, il-Cheridopsis il-Pleiospilos, t- Tanquana u t-Titanopsis. Wiehed irid ighid li dawn il-genera li semmejna m' ghandhomx speci daqs il-Conophytum u l-Lithops. Xi whud minnhom sahansitra fihom biss speci wahda u ghalhekk ma fihomx il-varjeta' kbira li nsibu fil- Conophytum u l-Lithops, izda huma xtieli interessanti hafna wkoll.
 Fenestraria rhopallophylla Il-kultivazzjoni ta' l-Argyroderma, d- Dinteranthus, il-Fenestraria, l-Frithia, l- Imitaria, il-Lapidaria, u l- Ophthalmophyllum tixbah hafna lil dik tal- Lithops, izda dik ta' l-ispeci l-ohrajn hija aktar facli. Dawn kollha jikbru izjed malajr u l-istagun tal-kobor huwa principalment ix-xitwa. Huwa minhabba dan li dawn is- sukkulenti jistghu joqoghdu barra fil- miftuh is-sena kollha. Minkejja dan huwa importanti hafna li nipprotegu dawn ix- xtieli mis-silg li gieli jaghmel fix-xitwa, ghaliex jista' jifqaghhom u mill-aghsafar fis-sajf, ghaliex meta tkun in-nixfa u dawn ma jsibux ilma jistghu jibdew inaqqru dawn ix-xtieli ghall-ilma li jkun fihom. Fis-sajf ta' l-1998 kelli x-xorti li ghal erba' gimghat shah nigri fl-Afrika t'Isfel, propju fl-abitat ta' dawn ix-xtieli. Ghamilna mat- 3000 kilometru, dejjem f'postjiet fejn ix- xtieli kollha li tara b'ghajnejk huma sukkulenti. Hemm rajt b'ghajnejja stess kif jikbru b`mod naturali, fl-abitat taghhom dawn ix-xtieli sukkulenti. Il-bicca l-kbira ta' dawn ix-xtieli jikbru f'postijiet fejn ma jikber xejn aktar hlief xtieli sukkulenti. Hekk f'hafna postijiet qalb ic-caghaq abjad u minghajr l-ebda protezzjoni minn sigar jew arbuxxelli ohra, jikbru Argyroderma, Oophytum, Conophytum, Cheiridposis, Gibbaeum u Pleiospilios ta' certu speci, filwaqt li f'post iehor identiku jikbru l-istess genera, izda speci totalment differenti. Minhabba dan kollu jinstabu nhawi vasti ferm fejn ix-xtieli kollha li tara huma xtieli sukkulenti. Fil-fatt l-Afrika t'Isfel huwa l- pajjiz fejn jikbru l-akbar numru ta' xtieli sukkulenti ta' speci u genera differenti. Hawn wiehed irid ighid li l-Afrika tan-nofs in-nhar hija kbira daqs l-Ewropa u ghalhekk huwa impossibli li tara kollox f' erba' gimghat biss.
 Titanopsis calcarea Fl-ahhar irrid nispicca billi nghid li hawn dilettanti li ghandhom kollezzjonijiet tal- Mesembryanthemum biss. Hawn ukoll dilettanti ohra li minhabba l-varjeta' kbira li hemm fil-Conophytum u l-Lithops jispecjalizzaw f'dawn ix-xtieli biss. Ghalhekk jaghmlu kollezzjonijiet shah taghom biss. Hawn Malta ftit ghandna dilettanti li jhobbu jispecjalizzaw. Hemm min isostni li kollezzjoni ta' din ix-xorta tkun xi ftit monotona. Personalment jiena ma tantx naqbel ma' dan ghaliex ghalkemm huwa veru li l-forma ta' dawn ix-xtieli hija l-istess, il-kuluri tal-weraq tant huwa varju li jpatti bis-shih ghal dan. Meta wiehed jikkoncentra fuq genus wiehed jew tnejn ikollu c-cans li jitghallem aktar fuq is- suggett u b'hekk ikun jista' jsir espert tassew ta' dawn ix-xtieli.
 Gibbaeum heathii
Il-kaktus fuq l-InternetSa ftit snin ilu biss l-uniku sors t' informazzjoni kienu l-kotba, ir-radju, u t-televizjoni. F'dawn l-ahhar snin saru zviluppi kbar ferm fil-qasam ta' l- informatika u issa nfethu orizzonti godda li bihom minn darek stess inti tista' facilment tikkomunika mal-partijiet kollha tad-dinja fi ftit sekondi biss. Biex tkun tista' taghmel dan irid ikollok kompjuter u modem. Sintendi trid tkun imqabbad ma' server lokali biex mil-linja tat-telefon tieghek taqbad mieghu u dan iqabbdek mal- kumplament tad-dinja.Din ir-rivoluzzjoni fil-qasam ta' l-informatika effettwat ukoll id-delizzju taghna u issa hemm hafna websites li jispecjalizzaw fil- kaktus u s-sukkulenti l-ohra. Fl-opinjoni tieghi l-ahjar website li naf biha hija dik ta' Tony Mace, dilettant Ingliz li ghandu website estensiva. Minn din il- website tista' tigbor informazzjoni fuq ghaqdiet tal-kaktus u s-sukkulenti ohra mad-dinja kollha. Tista' tigbor informazzjoni fuq ditti li jbighu x-xtieli u/jew iz-zerriegha. Tista' sahansitra tara l- listi taghhom u tkun taf x'qeghdin joffru u tara l-prezzijiet taghhom ukoll. Hemm imbaghad sezzjonijiet tad- dilettanti bhalna li mhux biss jaghtu hafna informazzjoni, izda fihom ukoll hafna ritratti u b'hekk ikollok ukoll stampa ta' dawk ix-xtieli li jkunu qeghdin jiktbu fuqhom. Bl-e-mail tkun tista' taghmel kuntatt ma' dawn id-dilettanti u b'hekk ikollok hafna informazzjoni li ma tinstab fl- ebda ktieb. Minn din l-istess website wiehed jista' jkollu informazzjoni fuq kotba li jkunu ghadhom kif kienu ippubblikati u tista' wkoll tordnahom. Jiena gieli wzajt dan il- metodu u ktieb ikun ghandi f'inqas minn gimgha. Biex taghmel dan irid ikollok xi credit card, izda qatt m'ghandek tafda n-numru taghha bl-e-mail. Dan jista' jintbaghat bil-fax jew bil-posta. Insomma din il-website ta' Tony Mace hija hekk estensiva li jiena cert li jekk inti ddum gimgha shiha fuqha biss ma jirnexxilekx tiskopriha kollha. Minbarra minn dan din il-website tigi aggornata kwazi kull xahar u ghalhekk anke fejn tkun diga' rajt jista' jinbidel wara ftit.
Ghal dawk interessati tajjeb li jkunu jafu li
l-partikolartajiet ta' din il-website huma: Fost hafna affarijiet, wiehed jista' jsib lista ta' speci dettaljata flimkien ma' lista ta' sinonimi u field numbers.
Informazzjoni fuq l-Echinofossulocactus
tinstab fuq is-site: Hawn wiehed isib informazzjoni dwar il- kultivazzjoni ta' dawn ix-xtieli, klassifikazzjoni, distribuzzjoni, field numbers, ismijiet u sinoninni.
Id-dilettanti tal-Gymnocalycium huma
moqdija sew fuq zewg sites eccellenti. L-
ewwel wahda toffri informazzjoni
dettaljata fuq il-klassifikazzjoni u l-ismijiet:
L-istess dawk li jhobbu n-Notocactus.
Dawn ghandhom fejn jixxalaw fuq is-site
ta' l-Internoto, l-ghaqda ufficjali:
Field numbers u ismijiet tal-Melocactus
jinstabu fuq dawn iz-zewg sites: Hawnhekk il-klassifikazzjoni hija ttrattata sew, hemm lista ta' ismijiet u hemm ukoll xi ritratti sbieh.
Ghad-dilettanti tal-Euphorbia hemm:
Barra minn sites fuq genera specifici,
wiehed jista' jsib sites generali. Site
interessanti hija: Din titratta fuq il-kaktus li jikber fil-Brazil bhal Arrojadoa, Discocactus, Melocactus u Uebelmannia.
Izda bla ebda dubju minn fuq is-site tal-
cactus mall wiehed jista' jmur kullimkien u
jgib li jrid fuq mixtliet ta' dawn il-pjanti,
kotba, ahbarijiet mid-dinja tal-kaktus u s-
sukkulenti u sahansitra fuq ghaqdiet tal-
kaktus, l-ghaqda taghna ukoll fuq:
Donated by the Cactus & Succulent Society visit Cactus and Succulent club website |
|
