SWORDTAILS U PLATIES

minn Ray Caruana

Illum se nitkellmu ftit dwar zewg speci ta’ hut tropikali li nsibuhom fi kwazi kull Community tank.Dan ghaliex huma attraenti hafna u relattivament facli biex trabbihom u tnissilhom.

Is-Swordtail u l-Platy huma ta’ l-istess generu – ix-Xiphophorus.L-isem xjentifiku tas-Swordtail huwa X.helleri waqt li tal-Platy huwa X.maculatus.Minhabba li z-zewg speci huma vicin hafna ta’ xulxin,dawn kapaci jipproducu l-baghula(hybrids),li xi kultant ikunu anki fertili.Dan il-fatt gie sfruttat matul iz-zmien biex gew mahluqa numru ta’ varjetajiet godda.Biss minn hawn nixtieq nirrakomanda biex dan jigi evitat minn dawk li mhumiex esperti fis-suggett.It-tahlit bejn l-ispeci jista johloq disastru shih meta jsir minghajr hsieb. Is-Swordtail originat fil-lagi u n-nixxieghat tal-Messiku u l-Gwatemala,fejn izzomm fi qtajja kbar qalb il-qasab u l-pjanti akkwatici.Il-Platies ukoll jinsabu fil-Messiku,u l-ambjent taghhom huwa simili ghal dak tas-Swordtails,izda kultant jinstabu wkoll f’postijiet vicin tal-bahar.

Kif taraf il-Platy mis-Swordtail.?

Is-Swordtail ragel ghandu denb li jispicca f’forma ta’ xabla twila.It-tul taghha jvarja skond il-pozizzjoni li jokkupa fil-gerarkija tal-kolonja.Ir-ragel dominanti jipposjedi l-itwal “xabla” u generalment anki l-ikbar statura fizika.Id-daqs normali tas-Swordtail selvagg (minghajr ma tqis id-denb) huwa ta’ bejn 10 u 12 il-centimetru,ghalkemm rari jilhaq dan it-tul fl-akkwarju domestiku.Il-figura taghhom hija kemmxejn twila u misluta meta mqabbla ma’ dik tal-Platy.Din ta’ l-ahhar hija aktar qsajra u qawwija,u naturalment m’ghandix xabla f’denbha. Il-Platy tikber sa xi 5cm. u tippreferi temperatura kemm kemm iktar baxxa minn tas-Swordtail.Bejn 20 u 25 grad celsius huwa bizzejjed.Kuntrarju ghas-Swordtails,il-Platies ma’ jzommux fi qtajjiet kbar hafna,ghalkemm xorta jhobbu jfittxu l-kumpanija ta’ Platies bhalhom.

X’varjeta hawn?

Bhal kif gara fil-Livebearers komuni l-ohra kollha,dawn it-tnejn gew uzati hafna kemm mid-delittanti kif ukoll mix-xjenzati ghall-esperimenti tal-inginerija ginetika.Biex tkompli taghqad,minhabba li s-Swordtails u l-Platies huma ginetikament vicini hafna,dawn joffru aktar possibiltajiet.Dan ghen bil-bosta biex gew zviluppati numru ta’ forom u lwien li permezz taghhom il-fish-farms kabbru l-operazzjonijiet taghhom.Fost dawn insibu l-Hifin,il-Lyretail,il-Plumetail u dan l-ahhar anki l-Balloon-body,li fil-fehma tieghi u ta’ hafna bhali m’hija xejn ghajr huta diformata.

X’kundizzjonijiet iridu?

Kemm il-Platies kif ukoll is-Swordtails huma hut addattati hafna ghall-Community tanks.Biss is-Swordtail,minhabba l-karattru tieghu huwa aktar tajjeb ghal akkwarji ta’ aktar minn metru tul.

Il-Platy tista tinzamm f’akkwarju zghir minghajr inkwiet ghax m’ghandiex karattru mferrfex daqs tas-Swordtail!

Dejjem zomm dawn il-hut fi trios,jigifieri ragel wiehed ma’ zewg nisa jew tlieta.Dan naghmluh l-aktar sabiex naghtu ftit cans lin-nisa jirkuprw mill-avvanzi sesswali kontinwi tar-ragel.Jekk ikollu mara wahda biss,dan lanqas ihallieha tiekol kemm ghandha bzonn u tispicca biex tmut minhabba nuqqas ta’ nutriment.

L-akkwarju ghandu jigi armat bil-qiegh kollu gebel u pjanti baxxi,u l-parti ta’ wara bil-pjanti twal.In-nofs hallieh vojt biex il-hut ikollhom fejn jghumu minghajr tfixkil.It-temperatura tista tinzamm bejn 25 u 26 grad celsius u l-ilma jrid ikollu Ph u GH gholjin.Ghal dan il-ghan l-ilma tal-vit huwa tajjeb hafna.

X’jieklu?

Ghall-ikel m’ghandniex problemi.Dawn bhali jieklu kull ma’ ttihom!Itmaghom dieta varja li tkun tinkludi kemm ikel niexef bhall-flakes,kif ukoll ikel iffrizat jew haj.Il-Bloodworms u l-Brine shrimps huma l-favoriti tas-Swordtails,filwaqt li l-Platies tieghi jiggennu ghall-Black mosquito larvae.Tajjeb li kultant thallihom gurnata sajmin biex tikkopja ftit ir-ritmu naturali li jaghddu minnu fl-ambjent selvagg.Dan jaghmlilhom hafna gid,specjalment meta jkunu mitmughin xi ftit iktar min-normal.

Kif tista tnissilhom?

It-tnissil tax-Xiphophorus huwa facli hafna,izda jekk isir bis-serjeta jkun jehtieglek izzommhom mifrudin minn xulxin biex tevita t-tahlit bejn iz-zewg speci.Il-Breeders kollha jisseparaw il-hut taghhom.Anki l-forom u l-kuluri biex izommuhom puri.

Meta tigi biex taghzel par Swordtails jew Platies ghal xi progett,sib par li jkunu simili ta’ xulxin-kemm fil-forma,kif ukoll fil-lewn u d-daqs tal-gisem.Fil-kaz tas-Swordtail,innota wkoll it-tul tax-xabla.Din trid tkun minghajr difetti u taqbel ma’ l-istandard ta’ din l-ispeci partikolari.Dan qed nghidu ghax Swordtails hawn hafna differenti.F’din il-kitba qed nirreferi ghax-Xiphophorus helleri (l-aktar wahda popolari),l-ohrajn bhax-X.montezume,X.pygmeus etc. kollha ghandhom l-istandard taghhom.

Qabbel l-istatura fizika tal-par hut li se tuza ma’ ritratti fil-kotba jew l-Internet.b’hekk ikollok stampa iktar cara ta’ kif ghandha tidher is-Swordtail jew Platy tieghek.Jekk verament tixtieq tidhol fil-fond,tista anki tikkorrispondi ma’ Breeders u clubs barranin permezz tal-posta jew l-Internet.Clubs bhal Viviparous tal-Ingilterra u l-American Livebearer Association huma fost l-aqwa li hawn.

Hemm bosta modi kif wiehed jista jnissel dawn il-hut.L-aktar wiehed komuni (izda mhux necessarjament l-ahjar) huwa dak tal-Breeding trap,fejn il-mara tqila titpogga f’kaxxa zghira tal-plastik b’qiegh doppju.Meta din twellet il-friegh jinzlu bejn qiegh u iehor fejn l-omm ma’ tilhaqhomx.

Fil-fehma tieghi dan huwa metodu dizuman u m’ghandux jibqa jigi pprattikat.Il-Breeding traps li nsibu ghall-bejgh-lesti biex jintuzaw-mhumiex ta’ daqs addattat biex fih titpogga huta tal-fuq minn 4cm.F’hafna mill-kazi din tant tkun imbezza li tispicca biex l-ewwel tkorri l-wild taghha,imbghad tmut hija stess.Jekk dan il-metodu ghadu joghgbok,allura ghamel Breeding trap int stess li d-daqs tieghu huwa ikbar.Ibni kaxxa mill-windbreaker tal-gonna u dendilha f’akkwarju tliet darbiet ikbar minnha.Id-daqs taghha ghandu jkun 12”x 8”x 6” u l-akkwarju jrid ikun armat bi sponge filter,heater u minghajr hut.Meta l-omm twellet fil-kaxxa,uliedha jsibu ruhhom fl-akkwarju il-boghod minn kull periklu.

Il-metodu l-iehor huwa dak li nuza jiena ghall-hut tieghi.Dan jissejjah il-Breeding tank method,fejn l-istess akkwarju li fih l-omm twellet,jibqa jintuza bhala Rearing tank. Dan l-akkwarju generalment ikun ta’ madwar 80litru u fih inpoggu numru mdaqqas ta’ pjanti folti jew spawning mops.F’genb minnhom inqieghdu sponge filter u heater tal-akkwarji u nimlewh bl-ilma ta’ kwalita simili ghal dak tal-Community tank.L-omm tigi trasferita ghal dan l-akkwarju bil-galbu biex ma’ tbatiex minn Osmotic shock meta jkun jonqosha daqs ghaxart ijiem tqala.Meta twellet din tigi rritornata lejn il-Community tank u l-friegh jibqghu fir-Rearing tank sakemm jimmaturaw.

Hemm hafna aktar xi tghid dwar dawn il-hut,imma johrog il-barra mil-iskop ta’ dan l-artiklu.Jekk xi hadd minnkom il-qarrejja ghandu xi mistoqsija specifika dwar is-Swordtails jew il-Platies nitolbu jiktibli fl-indirizz tas-soltu.

Donated by the Malta Aquarist Society Club visit MAS club website