Il-Kanarin - Frak ta' Storja
minn Alfred Camilleri - P R. 0.
Kif jafu bosta dilettanti, il-kanarini li ghandna l-lum gejjin mill-kanarin
selvagg
(Serinus Canarius) li gej mill-Canary Islands (ghalhekk Canary"). Ghasfur
li meta wiehed jarah isib li huwa ferm differenti mill-kanarini li
ghandna l-lum,
ghaliex ma tul iz-zminijiet gie domestikat. ll-process ta'
domesitikazzjoni jaf il-
bidu tieghu ghal habta tal-hmistax il-seklu meta l-Ispanjoli kienu jonsbu
u jaqbdu
dawn il-kanarini slavag, u jinghad li kienu jrabbuhom u jbieghu biss
l-irgiel
biex izommu monopolju tal-bejh taghhom.
X'uhud isostnu li konsinna li kienet gejja fuq xwieni Spagnoli, waqt
maltempata
harbu wara li dawn ix-xwieni nkaljaw fuq il-gzira ta' Elba. Peress li hemm
sabu
kondizzjonijiet favorevoli biex inisslu tkattru malajr.
Hekk insibu li mas-sbatax il-seklu il-kanarini kienu jigu mrobbija fi
Spanja, L-
Itaija, Franza, Svizzera u l-Germanja ta' Isfel u l-kummerc taghhom sab
postu
sewwa fis-swieq ta' l-Ewropa.
Zvilupp
ll-kanarin selvagg ghandu kulur hadrani jghati kemmxejn fil-kannella.
Hawnhekk
irrid nibda nsostni stat ta'fatt li l-kulur ahdar fil-kanarin huwa
semplidiment dak li
jaraw l-ghajnejn, ghaliex fil-fatt il-kulur ahdar ma jezistix. Fil-fatt
l-ahdar huwa
iffurmat minn tlet kuluri li huma l-isfar, iswed u l-kannella. Jekk
l-iswed u l-kannella
jigu pogguti fuq sfond isfar, johrog, ghalmenu jidher, il-kulur ahdar.
Matul iz-zminijiet tad-domestikazzjoni, il-kulur iswed u kannella gew
eliminati bi
breeding silettivi. Allura thalla biss il-kulur isfar. Ghidt "gew
eliminati" biex niftiehmu
ahjar, mhux ghax fil-fatt gara hekk. Li gara kien li dawn iz-
zewg kuluri ' (iswed u kannella) gew mohbija
temporanjament (bl'ingliz - Recessed). Biex nghati prova
ta' dan li qed nghid, inigibilkhom l-ezempju ta' meta minn
par kanarini sofor, homor jew bojod, johorgu novelli vaigati
jew ticked avolja it-tluq ikunu it-tnejn car minghajr tebgha. Dan
tigri ghaliex ghalkemm l-ghasfur ikun car, genetikament huwa ahdar.
Kuluri
Biex nanalizzaw sew il-kuluri, minhabba li dawn principalment jinsabu
fuq ir-rix, irridu nsiru nafu kif inhi komposta r-rixa. Hawnhekk niltaqu ma
frakijiet li
tajjeb wiehed ikun familjari maghhom. Hekk inisbu l-ismijiet ta' Eumelanin
Black,
Eumelanin Brown, Phaeomelanin Brown - Lipochrome colour, insibu ukoll
fl-istess
rixa l-kwalita' taghha, jigifieri jekk hiex intensive, frosted jew Dimorphic.
Eumelanin Black u Brown (Iswed u Kannella)
Jekk naraw rixa taht mikroskopju jew almenu lenti) insibu li din hija
komposta
mix-shaft (il-qasba tan-nofs) u hergin min max-shaft hemm hafna hjut li
wkoll
huma maqughdin b'hafna hjut ohra (barbs u barbules) biex jifformaw speci ta'
xibka fina. Fuq dawn il-hjut ninnotaw il-kuluri kollha li jipposjedi
l-kanarin.
Sahansitra anke l-kwalita' tar-rixa. Mela ezatt max-shaft, meta l-kanal ikun
"self'
jigifieri bir-rixa skura, ghandna nsibu l-Eumelanin Black- l-iswed u
mhallat jew
separat insibu ukoll l-Eumelanin Brown kannella. Meta nimxu l-barra mar-rixa
ninnotaw il-kulur principali tal-kanarin. Dan jissejja "Lipochrome Colour"
jew
"Background Colour" Fil-kaz tal-kanarin ahdar dan ikun isfar, kanarin ahmar
ikun ahmar u kanarin abjad, griz jew blu ikun abjad.
L-ahhar kulur li niltaqu mieghu huwa l-Phaeomelanin Brown. Dan kulur
kannella
li jdawwar il-ponta tar-rixa. Fejn jidhlu kanali Kannella "Brown Series"
insibu biss
"Eumelanin Brown" u ma nsibux "Eumelanin Black" ghaliex l-iswed ikun inheba
totalment.
Kwalita tar-rix
Fil-Kanarini tal-kuluri hemm tlett kwalitajiet ta' rixa li huma, Intensive,
Frosted jew
Dimorphic filwaqt li fil-kanarini Type inisbu tnejn biss dak imsejjah
"Yellow" flok
intensive u Buff flok Frosted.
Meta l-Lipochrome u l-Phaeomelanin Brown jestendu sat-tarf tar-rixa allura
l-kanal
ikun Intensive jew Yellow filwaqt Ii meta fit-tarf tar-rixa,
dawra tond minn nofs il-fuq, ikun hemm xifer abjad, il-kuluri
ma jibqux hergin sat-tarf u ghalhekk dak il-kanal ikun
Frosted jew Buff. Fil-kanarini tal-Kuluri sibu wkoll rixa
Dimorphic" Din tixbah lir-rixa Frosted izda hija aktar wiesgha
u l-abjad tat-tarf jinzel aktar l-isfel.
Biex naghlaq nghid li dawn huma biss ftit mill-punti dwar il-materja
ghaliex ghad fadal hafna aktar xjinghad fuq dan is-sugett. Almenu
wiehed ikollu nitfa tarif. Aktar il-quddiem inkomplu fuq is-sugett u
nidhlu aktar fil-fond, specjalment dwar genetika.
Donated by the Birds Breeders Association Club visit BBA club website
|
|