Ibda Tajjeb

minn Charles Pirotta

Hawn qed naghtu ftit taghrif ghal dawk id-dilettanti li ghadhom kemm bdew jew jixtiequ jibdew irabbu l-ghasafar specjalment il- kanarini. Ghalkemm dan huwa biss ffit taghrif baziku, u generali fuq il-kanarini hafna drabi japplika ukoll ghal speci ohra ta' ghasafar Ghal min jixtieq jibda fuq xi speci partikolari jista' jikkuntatja il xi membru ta' l-Ghaqda

Il-kwalita tal-kanarin jiddependi hafna mill-genituri tieghu, u l-generazzjoni li gej minnha huwa fattur importanti ghax jirrifletti l-ahjar rizultati. Importanti jekk jista' ikun, ikollna taghrif dwar l-ghasafar li nkunu sa nghammru. Meta tigi biex taghzel il-pari mhix haga facli, imma din titghallimha bl-esperjenza. Jekk l- ghasafar li ghandna huma ta' kwalita' tajba u nuzaw ftit sens komun ikollna novelli tajbin mill-ewwel bejta. Importanti li nixtru ghasafar tajbin. Nixtru novelli (igifieri ta' l-istagun) minn ghand xi breeder tajjeb u onest, mhux mill-pet shop. L-ewwel nett, il-breeder jista' jaghtik pariri, u hu stess jaddattalek par. Tal-pet shop la jkun jista' jaghtik taghrif fuq il-generazzjoni tieghu, la r-raguni ghaliex sidu bieghu u lanqas tkun taf humiex relatati ma' xulxin. Pero, tista' tikseb hafna aktar informazzjoni mic-Centru tal-MCBA fejn issib hafna dilettanti li zgur jiehdu pjacir jghinuk.

Ghazilniehom u rridu naraw fejn ser nitilquhom. L-ahjar kieku wiehed ikollu kamra apposta mqassma b'diversi gageg. It-tluq fil-guvi mhux l-ahjar sis- tema u ma nirrikmandawhx. Fil-guva qatt ma ghandek kontroll fuq in- novell hu ta' liema par hu. Jiena nissugerixxi d-'Double-Breeder' bil- partition tal-wire fin-not's biex tkun tista' tifred l-ghasafar meta titlaqhom l-ewwel darba.

Ghall-habta ta' Frar (jista' ikun qabel u anki wara), il-kanarini ikunu qed juru sinjali li waslu biex jitghammru. Is-sinjali cari huma meta hi tibda issejjah lis-sieheb taghha, fil- waqt li tfarfar gwenhajha u tkun qisa bla sabar. Tibda tigbor kwalinkwe haga li jixbah materjal tajjeb biex taghmel il-bejta. Il-kanarin jibda jghanni kemm jiflah u jizfen fuq il-passiggiera biex jigbed l-attenzjoni ta' l- ghasfura. Gieli tarah jipprova jzoqq il- passiggiera. Pero' tkunx mghaggel biex titlaqhom ghal issa.

Nassumu ghalhekk, li l-kanarina diga qieghda fid-'double-breeder' fuq naha wahda bis-'separator' (partition) f`postu, issa nistghu inpoggu l-kanarin in-naha l- ohra. Wara tlett ijiem innehhulhom il- 'partition'. Jekk tara li dawn jibdew jiggieldu erga' ghamel il-partition. Hallihom hekk ghal xi jumejn ohra, jew sakemm tara il-kanarin izoqq lil kanarina. Meta jigri dan, nistghu innehhu il- partition' u naghtuhom ftit 'nestingmaterial' (materjal biex jaghmlu l-bejta).

Issa wasal iz-zmien li npoggu l-bejta fir-rokna fuq wara, jew fil-genb tal- gagga, u naghtuhom izjed materjal. Meta tara il-bejta lesta, roxxilha ftit trab ghal kontra r-'Red Mites'(hurrieq). Ara li d- dwiefer ma jkunux twal, fil-kaz dawn trid tqasqasomlhom, biex ma jkissrux il- bajd.

Importanti hafna li nnaddfu u nidizinfettaw il-gagga qabel ma npoggu l-ghasafar fiha, biex tul iz-zmien tat-tluq, u sakemm in-novelli jtiru mill-bejta, ma noqghodux innaddfu il-gagga, B'hekk ma indejjqux l-ghasafar. Id-dieta ghandha tkun kemm jista' jkun plain, u evita li taghti l- haxix. Is-'Soft-food' (limsaq) l-ahjar li naghtuhomlhom wara 14-il gurnata wara li l-kanarina tkun bdiet toqghod fuq il-bajd.

L-ahjar li nnehulha l-bajd meta hi tbid, u flokhom naghmlulha d-'Dummy- eggs' (bajd tal-plastic). Jekk tara li l- kanarin ma jkunx qieghed itellef lil kanarina tista' thallieh maghha. Waqt li tkun fuq il-bajd taghtihomx il-banju. Tista' taghmilulha meta tkun waslet biex tfaqqas il-bajd. Ghamilulha filghodu u ghal ftit tal-hin biss, jew spreja ftit il-bajd bi ftit mishun fitel ghax dan jghin biex il- fellus ikun jista' jtaqqab il-bajda. Il-bajd jiehu 18-il gurnata biex ifaqqas.

Fil-gurnata ta' qabel ma jfaqqsu l- bajd, (filghaxija) aghtiha ftit soft food u ibdilulha l-ghada filghodu. Taghtihomx hafna (ikkalkula kemm jieklu) soft food specjalment meta tkun is-shana ghax li ma jittikilx jista' jiqras u jekk jieklu minnu ikollok il-problemi. Aghtihom is- soft food filoghdu u wara nofs in-nhar. Tista' tipprova taghtihom ftit hobz imxarrab bi ftit halib. Dan taghmlu billi tiehu bicca hobz u xxaraba bil-halib mgholli li mieghu tkun bi ftit zokkor, hallih jiksah, ghasar il-hobz (kawzi mill- halib kollu), u itfghalhom ftit niger seed (skalora sewda) fil-wicc. Meta l- frieh ikollhom erba' tijiem tista' tibda taghtihom xi ftit haxix (tfiefa l-ahjar). Ibda zidilhom l-ikel aktar ma jikbru l- frieh u ghamilulhom frisk kuljum.

Issa tista' tibda taghtihom ukoll xi zrieragh differenti. Rape seed, skalora, avena, u naqra linseed huma kollha tajbin. L-ilma irid jinbidel kuljum. Biex izomm l-ghasafar b'sahhithom, darbtejn fil-gimgha tista' taghtihom l-Epsom salts' (minghand l-ispizjar) ma' l-ilma, billi titfa' ftit (kemm taqbad bejn zewgt iswaba) u thawwdu sewwa.

Jumejn wara li jfaqqsu, nehhi il- passiggiera ta' hdejn il-bejta. B'hekk meta l-kanarina tqum minn fuq il-bejta, u terga' lura ikollha titla' u tpoggi b'certa forza fuq xifer tal-bejta. Meta taghmel dan, ikun sinjal lil-frieh biex jghollu rashom biex titmaghhom.

Il-kanarina tibqa' fuq il-frieh ghal xi 14- il gurnata, u tqum biss biex tiekol. Wara hi tibda thalli l-bejta aktar ta' spiss u iddum aktar, sakemm il-frieh itiru. Pero' meta jkollhom 12-il gurnata poggi il-bejta fl-art biex jekk jaqa' xi ferh, dan ma jaqax mill- gholi u hu jerga jitla' fil-bejta wahdu. Il- frieh jitilqu mill-bejta meta jkollhom xi 18 jew 19-il gurnata, imma gieli idumu aktar ukoll. Meta ikollhom xi xahar dawn ikunu bdew jieklu wehidhom u tista' tifridhom.

Meta tifred in-novelli oqoghod attent ghax gieli jkun hemm xi wiehed li jkun ftit rasu iebsa u ma jiekolx. F'cirkostanzi bhal dawn. l-ahjar li tibda titfa' lill- kanarin (il-missier), ghal xi nofs siegha maghhom. Tista' ukoll titfa in-novell (li ma ikunx qed jiekol) ma' ommu, izda il-probabbilta' hi, li din tibda tnittfu biex tiksi l-bejta li tkun qed tibni, u b'hekk in-novell ibati. Dan gieli jigri qabel ma nindunaw li saru, u ma nilhqux innehhu in-novell.

Irridu nibqghu naghtu is-soft food lin-novelli ghal mill-inqas 4-6 gimhat ohra. Fi granet shan naghmlulhom il- banju. L-ahjar li npoggu n-novelli go xi guva, kbira kemm hu possibli biex b'hekk jiehdu s-sahha.

Donated by the Malta Cage Birds Association Club visit MCBA club website