It-trobbija tal-'Gouldian Finches'

minn Dr. Konrad Zammit

Ghandna nibdew nippreparaw l-ghasafar taghna ghall-kundizzjoni tat-tnissil minn xahar qabel it-tluq. L-ghasafar jintelqu f'guvi mdaqqsa li jintlahqu mix-xemx, l-irgiel u n- nisa ghalihom, u jekk hu possibli xorta wahda thallihom fejn jisimghu lil xuixin. Ghandna nibdew noffru s-softfood u / jew zrieragh imxarrba gurnata iva u gurnata le, u noffruwlhom kuljum wara t-tielet gimgha. (Ma ninsewx indendlu l-ikel fl-istess livell mal- passiggiera). Nibdew ninnutaw l-irgiel qed jghannu spiss waqt li jiehdu pozizzjoni wieqfa, u kultant anki joqomsu fuq il-passiggiera. In-nisa jibdew jittajru kontinwament, u tismaghhom jghajtu kwazi l-gurnata kollha. Meta zmien ikun wasal sew, munqar l-irgiel isir abjad silg ileqq, filwaqt li tan-nisa jkun iswed tuta. L-ghasafar jintelqu meta jaslu f'kundizzjoni tajba, u mhux biz-zmien tas-sena.

Hawn zewg metodi kif jintelqu l-'Gouldian Finches'. Jistghu jintelqu par par f' gagga ta' 3' x 1 1/2' x 1 1/2'. Jien nissilt b'success f'gaggeg izghar minn dawn, izda l-ghasfur ikun aktar komdu f' dan id-daqs. Il-vantagg li nitilqu par par hu li qed nikkontrollaw ahna kif jitlaqqghu l-ghasafar, u ghalhekk din is-sistema hija tajba hafna ghal min inissel il- mutations. Il-metodu l-iehor huwa li nitilqu aktar minn par wiehed flimkien; mhux aktar minn tliet pari f'guva ta'disa' piedi tul). Il-vantagg ta, dan il-metodu hu li l-ghasafar jidhru isbah, fihom anqas xoghol u jistghu jaghzlu s-sieheb jew siehba kif iridu huma. Ta' min isemmi hawn illi l-'Gouldian Finches' ibatu hafna bil-grazzja, jigifieri jekk tlaqqghu ma ghasfura jista' ma jizzewwigiex jekk ma jiehux grazzja maghha, jew jekk ikun diga izzewweg xi ghasfura ohra, meta kien fil-guva. Ghalhekk, jekk inlaqqghu par f'kundizzjoni tajba tat-tnissil u dan baqa' m'ghamilx bejta sa tlett gimghat wara, ghandna nibdlu s-sieheb u s-siehba.

Ghall-bejta ghandna nipprovdu kaxxa tal-injam ta' sitt pulzieri kubi b'toqba zghira fil- faccatta. Din jien inwahhalha mal-faccatta tal-gagga biex inkun nista nittawwal fiha minghajr ma nisfratta l-par. Il-bejta tinbena mir-ragel minn spag ta l-ixkora, 'coconut fibre', u haxix nixef. Il-mara tbid minn hamsa sa tmien bajdiet bojod minghajr tikek, wahda kuljum. Kemm ir-ragel kif ukoll il-mara issahhnu l-bajd ghal madwar sittax il- gurnata. Hawnhekk nixtieq insemmi illi spiss in-nisa jbatu bil problema ta' l-'egg binding', jigifieri li ma tkunx tista' tbid. Din il-problema tigi minn dieta hazina (nieqsa minn xahmijiet u 'calcium'), u meta inisslu minn ghasafar ta' anqas minn disa' xhur.

Meta jfaqqsu l-frieh, dawn ikollhom speci ta' felula zghira li tixghel fid-dlam fuq kull naha tal-munqar. Dawn biex jghinu l-genituri jimmiraw sew waqt li ikunu qed izoqqu fid-dlam tal-kaxxa. L-imzaqq jikkonsisti f' 'soft food' u zrieragh imnibbta kif spejgajt f' sensiel ohra. Il-frieh jtajru wara 20 - 22 gurnata u jkunu ta' lewn ahdar fil-griz. Idumu hafna jinzoqqu wara li jtajru u wiehed m'ghandux jifridhom minn mal-genituri qabel ma jghibu dawk il-feluliet kohol li hemm mal-genb tal-munqar. Imbaghad ghandhom jintelqu f'guvi kbar u nibqghu noffru s-'soft food' kuljum sakemm ibiddlu.

ld-dilettanti ta' dan l-ghasfur spiss ma' jirnexxilhomx inissluh minhabba li jsibu l-frieh barra l-kaxxa hekk kif faqqsu. Dan jigri ghax ir-ragel tant ikollu namra li jwaddab il-frieh il-barra sabiex jerga jberrek. Hawnhekk ghandna nifirdu r-ragel gimgha qabel ifaqqsu l- frieh, u nergghu nintroducuh hamest ijiem wara li jfaqqsu, sabiex b'hekk ikunu tqal wisq biex jarmihom il-barra. Bosta dilettanti jiehdu l-bajd tal-'Gouldian Finch' u jqieghduh taht il-'Bengalese Finch', peress li dan ta' l-ahhar irabbi l-frieh ferm tajjeb. Ghandna nuzaw dan il-metodu sakemm nistabbilixxu 'stock' tajjeb u mbaghad inhallu ftit pari biss tal-'Bengalese' f'kaz li jkollna l-'Gouldian' li jabbandunaw il-bejta. M' hemm xejn isbah milli naraw il-'Gouldian' isahhnu, ifaqqsu u jtajru l-frieh taghhom huma stess.

Jezisti diversi 'mutation' fosthom il-'whitebreast', 'lilac breast', 'blue back','yellow back' u s- 'silver back'. Dawn huma ferm sbieh izda rridu noqghodu attenti kif nlaqqawhom sabiex ma' ndajfux ir-razza. Ghalhekk min qed jimmira li jlaqqa dawn il-'mutations' ghandu jiehu parir minghand dilettant ta' esperjenza. Meta jkun imressaq sew ghall-wirja, il- 'Gouldian Finch' fih kull ghaxqa u dejjem jigbed il-folol lejh. L-ghasfur ghandu jigi ttrenjat sew sabiex ma joqghodx jithabat meta jaffaccja l-folol ghal-ewwel darba; spiss dan wassal ghal mwiet t' ghasafar tajbin.

Nixtieq naghlaq billi nappella lil aktar dilettanti serji biex jiddedikaw ftit hin u spazju ghall- isbah ghasfur tal-gagga filwaqt illi nzommu f'mohhna li l-ezistenza tal'Gouldian Finch' f'din id-dinja se tkun tiddependi biss minn dilettanti bhali u bhalkhom ghax huwa mahsub li minn hawn u ftit snin ohra dan l-ghasfur jista jinqered ghal kollox mis- selvagg.

Donated by the Malta Cage Birds Association Club visit MCBA club website